Yayımlandığı Yer : LEBİB YALKIN DERGİSİ –
(Mayıs 2023 Sayı : 233)
DR. Halit BAŞBUĞA
İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Müdürü
MESLEKİ AMAÇLI KURULAN GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ VE UYGULANACAK İDARİ PARA CEZALARI[1]
(ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI VE İŞYERLERİ İÇİN DEĞERLEME)
ÖZET
Geçici iş ilişkisi iki şekilde kurulabilmekte olup; mesleki amaçlı geçici iş ilişkisi, Türkiye İş Kurumunca izin verilen özel istihdam bürosu aracılığıyla, mesleki amaçlı olmayan geçici iş ilişkisi ise holding veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapmak suretiyle kurulmaktadır. Geçici iş ilişkisi kapsamında, özel istihdam bürosu ile işçi arasında iş sözleşmesi, özel istihdam bürosu ile geçici işveren arasında geçici işçi sağlama sözleşmesi, işçi ile geçici işveren arasında ise iş sözleşmesi benzeri bir ilişki kurulmaktadır. Geçici iş ilişkisinin kurulmasının usul ve esasları ile aykırılığın yaptırımı olarak uygulanan idari para cezaları makalenin konusunu oluşturmaktadır.
ANAHTAR KELİMELER
Geçici iş sözleşmesi, özel istihdam bürosu, geçici işçi sağlama sözleşmesi, iş sözleşmesi.
- GİRİŞ
Geçici iş ilişkisi, özel istihdam bürosu aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılmak suretiyle kurulabilir. Bu ikisi dışında geçici iş ilişkisi hukuken kurulamaz. Bu üçlü ilişkide özel istihdam bürosu işveren sıfatına sahiptir. İşçinin yanında çalıştığı işveren ise geçici işverendir. Geçici iş ilişkisi, özel istihdam bürosu, işçi ve geçici işveren arasında oluşan üçlü bir ilişkidir.[2] Geçici iş ilişkisi, diğer iş ilişkilerinden farklı olup, bu anlamda işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi varlığını koruduğundan iş sözleşmesinin devrinden farklıdır. Yine alt işverenlik ilişkisinden farklı olarak işin asıl veya yardımcı iş olup olmadığı, uzmanlık koşuluna bakılmaksızın geçici işçinin, geçici işverenin talimatı altında geçici süreyle iş görmesi söz konusudur. İş aracılığında da özel istihdam bürosu ile işçi arasında iş ilişkisi bulunmamakta, büro işveren sıfatı taşımamaktadır.[3]
Mesleki anlamda geçici iş ilişkisi ancak özel istihdam büroları aracılığıyla kurulabilmektedir. İş ve işçi bulmaya aracılık hizmeti veren özel istihdam bürolarının kanuni dayanağı, İş Kanunu ve Türkiye İş Kurumu Kanunu ile bu kanunlara dayanılarak hazırlanan, 11.10.2016 tarih ve 29854 Sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren Özel İstihdam Büroları Yönetmeliğidir. Söz konusu Kanun ve Yönetmeliğe göre, özel istihdam büroları, iş ve işçi bulmaya aracılık etmek ve bu faaliyete yönelik işgücü piyasası, istihdam ve insan kaynakları hizmetlerinde bulunmakla görevlidir.[4] Özel istihdam bürosu aracılığıyla kurulan geçici iş ilişkisi, Anayasa’ya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne götürülmüşse de yüksek mahkemece, söz konusu iş ilişkisinin çalışma ve sözleşme hürriyetini ihlal niteliği taşımadığı yönünde karar verilmiştir (AYM, 28.2.2018 tarih, E. 2016/141, K. 2018/27 sayılı Karar).
Mesleki anlamda özel istihdam bürosu aracılığıyla geçici iş ilişkisinin kurulabilmesi için aranan şartlar;
- Türkiye İş Kurumunca izin verilen özel istihdam bürosu olması,
- Geçici işçi ile iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması.
- Özel istihdam bürosu ile geçici işveren arasında yazılı olarak geçici işçi sağlama sözleşmesi yapılması,
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun[5] 7. maddesinde belirtilen sınırlı haller (mevsimlik tarım işleri, ev hizmetleri vs.).
Özel istihdam bürosu ile geçici işveren arasında yapılan geçici işçi sağlama sözleşmesi, işçi arasında yapılan iş sözleşmesi özel şekil şartına tâbi tutulmuş, Türk Borçlar Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca her iki sözleşmede aranan yazılılık şartı da geçerlilik şartı olarak öngörülmüştür. Nitekim 4857 sayılı İş Kanunu’nun 7/11. maddesinde,"…Geçici iş ilişkisinde işveren özel istihdam bürosudur. Özel istihdam bürosu aracılığıyla geçici iş ilişkisi, geçici işçi ile iş sözleşmesi, geçici işçi çalıştıran işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yapmak suretiyle yazılı olarak kurulur." şeklinde düzenleme yer almaktadır. Geçici iş ilişkisinin kurulabilmesi için gereken yazılı onayın devir sırasında alınması gerekmekte olup, önceden alınan onay geçersizdir.[6]
Geçici iş ilişkisine aykırılık, idari yaptırıma bağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 99/b maddesinde, "7 nci maddesinde öngörülen ilke ve yükümlülüklere aykırı olarak geçici işçi çalıştıran işveren veya işveren vekiline…" idari para cezasının uygulanacağı belirtilmiştir. Yine 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanunu[7]’nun 20/b-1 maddesinde, "Kurumdan izin almamasına veya yetkisi iptal edilmesine rağmen geçici iş ilişkisi düzenleyen gerçek veya tüzel kişilere elli bin Türk lirası, fiilin tekrarı hâlinde yüz bin Türk lirası, bu kapsamda hizmet alan işverenlere yirmi bin Türk lirası," hükmü yer almaktadır. İdari para cezaları Maliye Bakanlığınca her yıl yeniden değerleme üzerinden artırılarak uygulanmakta olup, 2023 yılı için bu meblağ 298.592,00-TL’dir.
Devamını okumak için lütfen indiriniz.