İŞVERENİN PERSONELİNE NAKİT OLARAK VEYA YEMEK KARTLARI VASITASIYLA VERDİĞİ YEMEK BEDELİNİN GELİR VERGİSİ VE SİGORTA PRİMİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
Ülkemizde uygulanan çalışma düzeni ve çalışma mevzuatı açısından tam zamanlı çalışan kişilerin günlük ortalama 8 saatlik süresi işyerinde geçmektedir. Çalışma süresi dikkate alındığında fiziksel olarak yemek yeme ihtiyacı doğmaktadır. İşverenlerin büyük bir kısmı personelin yemek yeme ihtiyacını işyerinde veya müştemilatında yemek vermek suretiyle, bir kısmı yemek kartı vererek, bir kısmı da nakden ödeme yaparak karşılamaktadır.
Son dönemde yemek hizmetinin ayni olarak verilmesi veya nakden yemek ücreti ödenmesi konusunda yeni düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan yeni düzenlemeler kapsamında gerek ayni olarak gerekse nakdi ödeme yapılarak sağlanması durumunda gelir vergisi ve sigorta primleri yönünden değerlendirmelerimiz aşağıda bilgilerinize sunulmuştur.
- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Yönünden;
Gelir Vergisi Kanununda 7420 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile personele nakden yapılan yemek yardımı tutarlarının bir kısmı istisna kapsamında alınmıştır. Bu kapsamda;
- Ayni yardım olarak personele işyerinde veya müştemilatında yemek vermek ya da hazır yemek hizmeti veren mükelleflerden yemek satın almak suretiyle sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden istisnadır.
- İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmediği ve yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle verildiği durumlarda belli bir tutara kadar gelir vergisinden muafiyet söz konusudur. 30/12/2022 tarihli ve 32059 sayılı (2. Mükerrer) Resmî Gazetede yayımlanan 323 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yemek kartı ve/veya yemek çeklerinin günlük istisna tutarını 110 TL (KDV dahil 118,80 TL) olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda personelinin yemek ihtiyacını gidermek amacıyla yemek kartı veren işverenlerin yemek kartına yüklediği tutarın günlük 118,80 TL’nin üzerine olması halinde 118,80 TL’nin üzerindeki tutar için gelir vergisi kesintisi yapılmalıdır.
- İşverenlerce personele nakit olarak verilen yemek bedelinde herhangi bir istisna bulunmazken 7420 sayılı Kanunla 01/12/2022 tarihinden itibaren işverenlerce, personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, yemek bedelinin nakit olarak verilmesi suretiyle sağlanan menfaatler de istisna kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda 323 Seri Numaralı Tebliğ’e göre 01/01/2023 tarihinden itibaren nakden ödenen yemek ücretinde gelir vergisi istisna tutarı 110 TL olarak uygulanacaktır.
Özetle işverenlerin, personelin yemek ihtiyacının giderilmesi için yemek kartlarına yükleme yapması ile yemek ücretinin nakden ödenmesi arasındaki fark ortadan kaldırılmıştır. 01/01/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında yemek kartına yüklenen tutar ile nakden ödenen yemek ücretinin istisna tutarı günlük 110 (KDV dahil 118,80) TL’dir. Söz konusu istisna tutarı ilgili aydaki çalışma gün sayıları dikkate alınarak uygulanmalıdır.
Örneğin; personele 2023 Ocak ayı için nakden ödenen veya yemek kartına yüklenen aylık net tutar 3.000 TL olsun. Haftada 5 gün çalışan bir personelin 2023 Ocak ayında çalışma gün sayısı 22 gün olacaktır. 118,80 x 22 = 2.613,60 TL aylık istisna tutarıdır. İstisna kapsamında olmayan (3.000 – 2.613,60) 386,40 TL’nin brütleştirilerek gelir vergisine tabi tutulması gerekir.
- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Yönünden;
5510 sayılı Kanun’un 80. Maddesinde “… Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, … prime esas kazanca tabi tutulmaz” hükmü bulunmaktadır. Bu kapsamda SGK Yönetim Kurulu %6 olarak belirlediği günlük yemek istisna tutarını 17/11/2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Kararı ile yemek bedeli adı altında personele veya personel için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar vermiştir. Buna göre;
- Ayni yardım olarak işverenlerce işyerinde veya müştemilatında kendi imkanlarıyla yemek verilmesi amacıyla işverenler tarafından ödenen yemek bedelleri ile yemeğin işyerinde veya işyeri dışında hazırlanmasına bakılmaksızın işverenlerin üçüncü şahıslarla anlaşarak yemek hizmetini kendi işyerinde veya müştemilatında sunması halinde üçüncü şahıslara fatura karşılığı yapılan ödemeler prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
- 01/12/2022 tarihinden itibaren işverenlerce personel için işyeri veya müştemilatı dışında kalan yerlerde üçüncü kişilere yemek bedeli adı altında fatura karşılığı nakden ödeme yapılması halinde veya personel için üçüncü kişilere yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödenmesi halinde günlük brüt asgari ücretin %23,65’ine kadar olan kısmı sigorta primine esas kazanç tutarından muaf tutulmuştur. 01/01/2023 tarihinden itibaren sigorta priminden muaf tutulacak günlük istisna tutarı 78,90 TL olarak uygulanacaktır.
- 01/12/2022 tarihinden itibaren işverenlerce işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, personellere yemek bedeli adı altında nakden yapılan ödemelerin günlük asgari ücretin %23,65’ine kadar olan kısmı sigorta primine esas kazanç tutarından muaf tutulmuştur. 01/01/2023 tarihinden itibaren sigorta priminden muaf tutulacak günlük istisna tutarı 78,90 TL olarak uygulanacaktır.
Gelir vergisi tarafında olduğu gibi işverenin, personelin yemek ihtiyacının giderilmesi için yemek kartlarına yükleme yapması ile yemek ücretinin nakden ödenmesi arasındaki fark ortadan kaldırılmıştır. 01/01/2023 ila 31/12/2023 tarihleri arasında yemek kartına yüklenen tutar ile nakden ödenen yemek ücretinin istisna tutarı günlük 78,90 TL’dir.
Örneğin; personele 2023 Ocak ayı için nakden ödenen veya yemek kartına yüklenen aylık net tutar 3.000 TL olsun. Personel haftada 5 gün çalışmaktadır. Buna göre personelin 2023 Ocak ayında çalışma gün sayısı 22 gün olacaktır. 78,90 x 22 = 1.735,80 TL aylık istisna tutarıdır. İstisna kapsamında olmayan (3.000 – 1.735,80) 1.264,20 TL’nin brütleştirilerek sigorta primine tabi tutulması gerekir.
SGK, üçüncü kişilere yemek bedeli adı altında fatura karşılığı nakden ödeme yapılması halinde veya personel için üçüncü kişilere yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödenmesi konusunda, 01/12/2022 tarihinden itibaren görüş değiştirmiştir. Bu tarihten sonra, üçüncü kişilere yemek bedeli adı altında fatura karşılığı nakden ödeme yapılması halinde veya personel için üçüncü kişilere yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödemek nakden yapılan bir yardım olarak değerlendirmeye başlamıştır.
Ayrıca konu ile ilgili SGK’nın 02/12/2022 tarihinde çıkarmış olduğu 2022/22 sayılı Genelgesinde yemek kartlarına/çeklerine/kuponlarına yüklenen yemek bedellerinin sigorta priminden istisna tutulabilmesi için söz konusu kartların/çeklerin/kuponların yalnızca yemek yenilmesi amacıyla kullanılması gerektiğini, yemek bedeli adı altında personele veya personel için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelere ilişkin muvazaalı durumların tespit edilmesi halinde Kurumun prim kaybını işverenlerden 5510 sayılı Kanunun 89’uncu maddesi uyarınca gecikme zammı ve cezası ile tahsil edileceğini belirtmiştir.
Bu kapsamda yemek kartlarının yemek yeme dışında başka bir amaçla kullanılması halinde uygulanan istisna tutarının iptal edileceğini ve iptal edilen istisna tutarının eksik bildirilen/bildirilmeyen prime esas kazanç olarak değerlendireceği ve tahakkuk edecek tutar için gecikme zammı uygulanacağı belirtilmiştir.
Yemek kartları zaten yemek dışında kullanılamaz, amacı dışında kullanılması halinde de işverenlerin bundan sorumlu tutulması doğru değildir.
Bize göre, özellikle işverenlerce personel için işyeri veya müştemilatı dışında kalan yerlerde yemek ihtiyacının giderilmesi veya yemek ihtiyacının giderilmesi için yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki vb. araçlarla fatura karşılığı yemek bedeli ödenmesine ilişkin getirilen sınırlama amacını aşan bir düzenlemedir. Yemek ihtiyacının karşılanması ayni bir yardımdır. Yargıtay kararlarında da “Ayni yardımdan amaç, sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması yolunda yapılan bir yardımdır. Yardımın ayni veya para olarak yapılmasının önemi bulunmamaktadır. Örneğin; işverenin sigortalılarına dağıttığı elbise, ayakkabı, sigortalı çocukları için, kitap, kırtasiye gibi yardımlar, doğrudan ayni nitelik taşımasına karşın bu yardımlar yemek bedeli, taşıt gideri, yakacak bedeli, dikiş ücreti mesken veya sağlık yardımı, öğrenim yardımı türünden nakit de olabilir. Bu tür somut biçimde belli edilmiş bir ihtiyaca yönelik yardımlar ayni yardım olarak kabul edilir ve prim hesabında dikkate alınmazlar.” (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2016/4159 Esas No)