Yayımlandığı Yer : VERGİ PUSULASI DERGİSİ –
OCAK 2023 – Sayı : 3
Erdal Güleç
Yeminli Mali Müşavir
2023 YILI SONUNDA YAPILACAK ENFLASYON DÜZELTMESİ
ÖZET
Enflasyon bir ekonomi için hiç şüphe yok ki en önemli sorunlardan biridir. Ekonomiye ve karar alma süreçlerine olan olumsuz etkilerinin yanısıra ekonomik birimlerin mali tablolarını da aşındırmakta ve mükelleflerin reel olmayan karlar üzerinden vergilendirilmesine neden olmaktadır.
Mali tablolar üzerindeki bu olumsuz etkilerin giderilmesine yönelik en kapsamlı uygulama “enflasyon düzeltmesi” olarak 2003 yılında mali mevzuatımıza dahil edilmiş ve 2003 ile 2004 yıllarında uygulanmıştır.
Enflasyonun yaklaşık 20 yıllık bir aradan sonra 2021 yılının son dönemlerinde yeniden artış göstermesiyle birlikte, ilgili şartlar bir kez daha gerçekleşmiş ve enflasyon düzeltmesi yeniden gündemimize girmiştir.
Enflasyon düzeltmesi mevcut yasal düzenlemeler gereği 2023 yılı sonunda yapılacaktır. Bu anlamda gerekli hazırlıklar için yeterli süre bulunmaktadır. Sorunsuz bir uygulama için bu süre içerisinde gerekli veri setinin temin edilmesi, sistem altyapısının oluşturulması, düzeltmenin mükellefe etkilerinin analiz edilmesi ve şirket personelinin eğitilmesi gibi temel bazı hazırlıkların yapılması oldukça önemlidir.
2023 yılında yapılacak enflasyon düzeltmesi sadece bir yıllık geçici bir uygulama olarak değerlendirilmemelidir. Çünkü görünen o ki, enflasyon düzeltmesi sadece 2023 yılı ile sınırlı kalmayacak, çok muhtemeldir ki takip eden yıllarda da bir süre daha gündemimizi işgal etmeye devam edecektir.
Anahtar kelimeler: enflasyon, enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme, geçici 33
1. GİRİŞ
Aralık 2021 dönemi Yİ-ÜFE’nin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanmasıyla birlikte 2021 yılı için Vergi Usul Kanunun mükerrer 298-A maddesinde belirtilen enflasyon düzeltmesi şartları oluşmuştur[1].
2021 yılı sonu itibariyle yapılması gereken bu enflasyon düzeltmesi için 2022 yılı başında Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından taslak bir enflasyon düzeltmesi tebliği duyurulmuştur. Ancak meslek örgütlerinden gelen yoğun itirazlar üzerine 7352 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa (VUK) eklenen geçici 33 üncü maddeyle bu uygulama 2023 yılı sonuna kadar ertelenmiştir.
Enflasyon oranları VUK’un geçici 33 üncü maddesinin yürürlüğe girmesinden sonra azalmak bir yana hiç öngörülmediği kadar yükselmeye devam etmiştir. Son günlerde enflasyon düzeltmesinin daha erken bir tarihe çekilmesi veya bunu ikame eden ilave yasal düzenlemelere (LİFO uygulanması vs) yönelik talepler yeniden gündeme getirilmektedir.
Makalemizde bu tartışmalara değinilmeden mevcut düzenlemelere göre 2023 yılı sonunda yapılacak olan enflasyon düzeltmesinden ve bunun sonuçlarından kısaca bahsedilecektir. Amacımız, en son yaklaşık 20 yıl önce yapıldığı için hafızalardan büyük ölçüde silinmiş olan bu uygulama konusunda mükelleflerde farkındalık yaratmak ve aynı zamanda 2023 yılında yapılacak uygulamanın bazı özellikli hususlarına dikkat çekmektir.
2. ENFLASYON DÜZELTMESİ
2.1. Yasal Düzenleme
a) VUK’un mükerrer 298-A ve geçici 25 inci maddeleri
Enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler 5024 sayılı Kanunla VUK’a mükerrer 298-A ve geçici 25 inci maddeler olarak eklenmiştir.
Geçici 25 inci maddede yer alan hükümler, geçiş dönemi için öngörülmüştür ve 31.12.2003 tarihli mali tabloların (bilançoların) düzeltilmesine ilişkindir. Bu düzeltme için herhangi bir şartın gerçekleşmesi şart koşulmamış; herhalükarda 31.12.2003 tarihli bilançoların düzeltileceği belirtilmiştir. Nitekim bu madde uyarınca, kapsama giren mükellefler tarafından söz konusu mali tablolar düzeltmeye tabi tutulmuştur. Bu madde gereğince, düzeltme sonucu oluşan kar/zarar tutarları geçmiş yıl kar/zararı hesabına aktarılmış ve bu kar/zararlar vergisel açıdan dikkate alınmamıştır.
Mükerrer 298-A maddesinde yer alan hükümler ise geçici 25 inci maddedeki geçiş uygulaması yapıldıktan sonra maddede belirtilen şartların gerçekleşmesiyle yapılacak olan genel enflasyon düzeltmesini düzenlemektedir.
2004 yılının ikinci geçici vergi döneminde anılan şartların gerçekleşmesiyle birlikte, 2004 yılı ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemi ile yıl sonu mali tabloları (bilançolar) bu madde uyarınca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuştur[2]. Bu düzeltme sonucu oluşan kar/zarar tutarları geçici 25 inci madde uygulamasından farklı olarak dönem kar/zarar tutarına eklenmiş ve vergi matrahının tespitinde dikkate alınmıştır.
2004 yılından 2021 yılı sonuna kadar olan dönemde ilgili şartların gerçekleşmemesi nedeniyle enflasyon düzeltmesi uygulanmamıştır.
Makalemizin giriş kısmında bahsettiğimiz gibi, Aralık 2021 yılında bu şartlar bir kez daha gerçekleşmiş ancak bu kez 7352 sayılı Kanunla yasal bir düzenleme yapılarak bu uygulama 2023 yılı sonuna ertelenmiştir.
b) VUK’un geçici 33 üncü maddesi
7352 sayılı Kanunla VUK’a eklenen geçici 33 üncü madde aşağıdaki gibidir:
“Geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilir.
31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.
Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkrası hükümleri, mükerrer 298 inci maddenin (A) fıkrasının (9) numaralı bendi kapsamında olan mükellefler bakımından geçerli değildir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
VUK’un geçici 33 üncü maddesiyle yapılan yukarıdaki yasal düzenleme, esas olarak sadece enflasyon düzeltmesinin 2023 yılı sonuna ertelenmesine ve bu tarihte yapılacak düzeltme sonucu ortaya çıkacak kar veya zararın vergisel açıdan dikkate alınmamasına yöneliktir.
Söz konusu yasal düzenleme, enflasyon düzeltmesi hesaplamaları ve uygulamasına ilişkin yeni bir hüküm getirmemektedir. Bu nedenle, 2023 yılında yapılacak enflasyon düzeltmesinde VUK’un mükerrer 298-A maddesinde yer alan hükümler aynen uygulanacaktır. Dolayısıyla, 2023 yılındaki düzeltme esas olarak 2004 yılında gerçekleştirilen enflasyon düzeltmesi gibi olacaktır.
Bununla birlikte, 2023 yılında yapılacak düzeltme, düzeltme sonucu ortaya çıkacak karın veya zararın vergisel yönden dikkate alınmayacak olması nedeniyle, VUK’un geçici 25 inci maddesi uyarınca ilk kez geçiş dönemi için 2003 yılında yapılan enflasyon düzeltmesine de benzemektedir.
2023 yılı sonunda yapılacak enflasyon düzeltmesi için henüz bir tebliğ veya tebliğ taslağı yayımlanmış/duyurulmuş değildir. Bununla birlikte, makalemizin giriş kısmında bahsettiğimiz gibi, erteleme öncesinde 2021 yılı sonu itibariyle yapılması gereken enflasyon düzeltmesine yönelik olarak taslak bir enflasyon düzeltmesi tebliği (Taslak Tebliğ) duyurulmuştur.
Her ne kadar VUK’un geçici 33 üncü maddesi öncesinde duyurulmuş olsa da, Taslak Tebliğ de enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak kar/zararın vergisel açıdan dikkate alınmamasına ilişkin açıklamalar içermektedir.
Bu nedenle, gerek VUK’un mükerrer 298-A maddesine dayanması ve gerekse düzeltme sonucu oluşacak kar/zararın vergisel açıdan dikkate alınmamasını öngörmesi nedeniyle, 2023 yılında yapılacak enflasyon düzeltmesine ilişkin çıkarılacak tebliğin Taslak Tebliğ ile benzer hükümler ve/veya açıklamalar içereceğini düşünüyoruz. Bu sebeple, makalemizdeki açıklamalarımıza dayanak olarak Taslak Tebliğ esas alınacaktır.
Bununla birlikte, enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili kılındığından[3], Bakanlığın 2023 yılında yapılacak enflasyon düzeltmesine ilişkin yürürlüğe koyacağı tebliğde, Taslak Tebliğden farklı bir takım açıklamalar yapabileceği hususu da göz önünde bulundurulmalıdır.
Devamını okumak için lütfen dosyayı indiriniz.
[1] Aralık 2021 dönemi itibariyle son 1 yıllık Yİ-ÜFE artış oranı %79,89 ve son 3 yılık Yİ-ÜFE artış oranı %141,70 olarak gerçekleşmiştir.
[2] Enflasyon düzeltmesi uygulamasına göre, herhangi bir geçici vergi döneminde şartların sağlanması halinde, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve yılsonunda mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır.
[3] VUK’un mükerrer 298-A maddesinin 8 inci fıkrası uyarınca, Hazine ve Maliye Bakanlığı enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. Yine VUK’un geçici 33 üncü maddesine göre, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.